Bruiloft in Rwanda

Bruiloft in Rwanda

Afgelopen weekend hebben Gerry en ik onze eerste traditionele Rwandese bruiloft bijgewoond en ik moet zeggen: het was een belevenis.  De gelukkigen waren Anatole en Lea van wie we de auto hebben gekocht (Wij begrijpen nu waar ze het geld voor nodig hadden).

Trouwen is in Rwanda een zeer uitgebreide aangelegenheid en een aparte mix van traditionele en moderne praktijken. Om te beginnen moet de man een eigen huis bouwen, kopen of huren waar het stel in kan gaan wonen. Zolang een man dat niet kan, omdat hij te arm is, wat veel voorkomt op het platteland, dan kan hij niet trouwen. We stuitten hier op een studie over de gevolgen van jeugdwerkloosheid op het platteland en de belangrijkste conclusie was: er onstaat een explosieve situatie omdat te weinig jonge mannen genoeg geld verdienen om een eigen huis te kunnen bouwen. Dat wordt ervaren als enorm falen en maakt het onmogelijk voor een jongen om te trouwen en een gezin te stichten en daarmee echt een volwassen “ man” te worden. 

Ook Anatole was de maanden voor zijn huwelijk druk doende een geschikt huis te vinden. Ik geloof wel dat hij Lea er bij betrok, maar het was zijn taak. Zijn keus bleek uiteindelijk een bescheiden, maar net huis in een volkswijk.  Dat betekent hier dat de huizen hutje mutje staan , niet iedereen is aangesloten op waterleiding en riolering en de hobbelige zandweg voor je deur niet wordt onderhouden.  

Dag1: het burgerlijk huwelijk.
Het burgerlijk huwelijk vinden ze hier helemaal niet belangrijk. Anatole en Lea gingen met een paar vrienden dat even regelen op het stadhuis. Daar hoefden ze verder niemand bij te hebben.

Dag 2: het aanbieden van de bruidsschat.

Eindelijk op weg naar de bruid ( let op Gerry in klederdracht!)

Het grote spektakel is het “ aanbieden van de bruidsschat”. Daarvoor mobiliseren de bruid en de bruidegom ieder een enorm aantal familieleden en vrienden.  In ons geval werden wij uitgenodigd door Anatole, die tenslotte een ex-collega van Jan Willem is, om te verzamelen in zijn nieuwe huis. Hij belde ons om 8.00 uur uit ons bed om te zeggen dat we er beslist om 14.00 uur moesten zijn, met Gerry in traditionele kledij. Dus via onze vriendin Esperance nog snel een pagne gehuurd in onze company kleuren ;-). Toen we daar aankwamen was er nog bijna niemand ( het blijft verwarrend hoe ze hier met tijd omgaan).  Maar na een uur zwijgend op de bank gezeten te hebben met langzaam binnendruppelende neven, nichten, ooms en tantes, waren we wel met een man of 25.  En dan is het: op naar het ouderlijk huis van de bruid!  Dat bleek compleet aan de andere kant van de stad te zijn, zodat we uiteindelijk om 15.30 uur voor de poort stonden. Daar troffen we nog een man of 50 aan, allemaal van de “ Anatole clan” . Het was bloedheet, maar denk maar niet dat de familie van de bruid ons erin liet.  Het spel is als volgt:  de familie van de bruid doet net of ze van niks weten: “ Lea? Nooit van gehoord, nee, hoor, wij hebben geen Lea. Wat komen jullie doen? Trouwen? Ja kom zeg, ik heb wel wat anders te doen, hoepel maar op”.  Dan gaat een delegatie van de bruidegom smeken of ze aljeblieft toch niet binnen mogen komen om erover te praten…etc…en dat kan rustig een uur duren. 

Met 100 man in de brandende zon...

Al die tijd sta je dus met inmiddels 100 man in de brandende zon buiten te wachten..Ik viel bijna flauw, want we hadden nog geen slokje water of thee gezien sinds we om 14.00 uur aanschoven.  Toen we eindelijk binnen werden gelaten, bleek er in de ruime tuin twee grote tenten tegenover elkaar opgesteld te zijn. In elke tent een honderdtal plastic stoeltjes. Plus een bandje en erepodium. Alsof er een riddertoernooi moest gaan plaatsvinden, stelden de families zich tegenover elkaar op.  Anatole ergens onopvallend weggemoffeld in onze gelederen en aan de overkant geen enkel spoor van de bruid. “ Die zit nog binnen” werd ons toegefluisterd.  Gelukkig kregen we eindelijk ook wat te drinken.

Riddertoernooi? Nee, een Rwandese bruiloft.

Wat volgde was een compleet theaterstuk: ieder kamp bleek een woordvoerder aangesteld te hebben.  Niet noodzakelijkerwijs de wederzijdse vaders, maar iemand met gezag in de familie die goed praten kan.

Tussen deze twee heren op leeftijd ontspon zich een vrolijke onderhandeling, waarbij de kant van de bruid “ hard to get” speelde en de kant van de bruidegom met gevlei en geschenken (traditioneel in de vorm van bananenbier, maar tegenwoordig in de vorm van flessen dure whisky) de tegenpartij probeerde over te halen in te stemmen met een trouwerij.  Bij elke nieuwe fles die aangeboden werd werd de toon van de familie van de bruid vriendelijker en na ongeveer een uur gaven zij toe inderdaad ene Lea in huis te hebben die ze misschien wel zouden willen uithuwelijken als daar voldoende koeien tegenover zouden staan.  En wie was de beoogde bruidegom eigenlijk? Voor het eerst werd nu Anatole naar voren geroepen. Hij werd goedkeurend bekeken, maar hem werd niks gevraagd. Het ging nog steeds alleen maar tussen die twee grijze heren en het ging alleen over koeien.  “We hebben wel 8 koeien meegenomen. Ga maar kijken, ze staan buiten!”  “ OK, als dat waar is, hebben we een deal!”   

Deal!

Sluitstuk van de onderhandeling is de inspectie van de bruidsschat: een commissie van twee familieleden van de bruid verdwijnt buiten de poor ten komt even later terug met de mededeling dat daar inderdaad het beloofde aantal koeien staat. ( Dit is op het platteland nog steeds zo, maar in stedelijke omgevingen zijn de koeien in de praktijk allang vervangen door geld – dat in de meeste gevallen door de familie van de bruid  aan het bruidspaar wordt gegeven ter dekking van de kosten van de bruiloft. – waardoor het eigenlijk weer heel herkenbaar wordt : familie van de bruidegom betaalt de bruiloft J ) . 

Moeder van Anatole met gele haarband

Op een bepaalde manier ontroerde het tafreel mij, die twee families die zo met elkaar bezig waren. Temeer als je bedenkt dat het spel gedragen wordt door ooms en tantes, neven en nichten, (half)broers en (half)zussen.  Lea verloor in de Genocide haar moeder en Anatole zijn vader.  Enkele maanden geleden overleed ook Lea’s vader, zodat van de “wederzijdse ouders” alleen Anatole’s moeder er nog is. 

Nu de onderhandelingen zijn afgerond breekt het grote moment aan: de bruid kan getoond worden aan haar toekomstige familie. De prijskoe die het voortbestaan van de

“clan” van de bruidegom moet verzekeren..ze ziet er uiteraard schitterend uit 

Bruid wordt nieuwe familie binnen geleid

 ..tromgeroffel, fanfare…Daar is ze!  Gejuich…het bruidspaar omhelst elkaar en neemt plaats.  Twee comedianten doen nog een act en dan mag de bruidegom even binnenkomen om een glaasje melk te drinken met zijn a.s. schoonfamilie.en mogen de gasten naar huis. Goed slapen, want we zijn nog niet klaar: morgen de apotheose: het kerkelijk huwelijk en de “ receptie” ofwel de ontvangst van de bruid in de familie van de bruidegom.

Dag 3: kerkelijk huwelijk en receptie
Het kerkje waar de mis wordt gehouden is de kapel van de Carmelitessen. Degelijke 60er Jaren bouw. Nog door de Belgen gedaan zo te zien. Je waant je in de Ardennen. Er zijn ongeveer 30 zwarte nonnen. Die zitten voorin. Daarachter een 50 tal mensen, waaronder wij. Het zou om 13.30 beginnen. Om 14.00 uur komt het Bruidspaar aan. De mis gaat grotendeels aan ons voorbij, want onze grote vriendin Esperance heeft geen zin om weer net als gisteren alles simultaan te vertalen. Maar het ziet er allemaal vertrouwd uit: gewoon een traditionele kerkelijke inzegening, zoals wij die in Nederland ook kennen. 

Gewoon een kerkelijk huwelijk zoals wij dat ook kennen.

Het loopt alleen allemaal wat uit. De “receptie” zou om 15.00 uur op dezelfde locatie beginnen, maar de kerkdienst is pas om 15.40 uur afgelopen. Buiten staan dan inmiddels weer 100 mensen te wachten. We gaan met zijn allen naar het belendende perceel, waar de Carmelitessen een hotel bijken te hebben. (inkomsten generende activiteit, noemen ze dat hier). 

Mooie locatie

Het is een geweldige locatie: een enorm grasveld met weer die plastic stoeltjes in twee gescheiden families en tafeltjes, een podium voor het bruidspaar, een band en prachtig uitzicht. Plek voor zeker 300 man. En die krijgen straks ook nog allemaal te eten. Maar wij willen niet eten, we willen wat drinken! Vanaf 13.30 uur zitten we op een droogje en het is al 17.00 uur inmiddels. Het bruidspaar neemt uitgebreid de tijd voor een fotoshoot en intussen krijgen wij niks. Eindelijk, tegen 18.00 uur komt het bruidspaar weer aan geflankeerd door traditionele dansers en danseressen. De metershoge bruidstaart wordt aangesneden en we krijgen wat te drinken.

Op naar de bruidstaart!

  De twee ‘ooms’ van gisteren grijpen de gelegenheid aan om hun toneelstukje te vervolgen. Nu pas dringt het tot me door dat dit geen receptie is zoals bij ons, maar dat het gaat om het sluitstuk van het traditionele huwelijk: de famlie van de bruid komt haar brengen naar de familie van haar nieuwe man. Zij wordt daar met vreugde ontvangen en zal in het vervolg bij zijn ‘clan’ horen.We maken een dansje, het eerste ontspannen moment  in het geheel. 

Anatole's clan

 Dan nemen de bruid en de bruidegom plaats op een soort troon (zie bovenaan deze blog) en terwijl het donker wordt komt het eten: grote stukken kip met zoete aardappelen en ugali (maispudding). Te eten met je handen.

Eten in het donker

Ten slotte komt eindelijk om 20.00 uur de gelegenheid het bruidspaar persoonlijk te feliciteren en een cadeau aan te bieden. Wat opvalt zijn de enorme paketten met strikken en prachtig pakpapier. Als je dan vraagt wat erin zit is dat vaak heel praktisch: keukengerei of blikjes conserven.. Daarnaast wordt iedereen ook geacht een financiele bijdrage te leveren om de enorme kosten van het feest te dekken. Wij sluiten ons aan bij de collega’s van ICCO.  We hebben wel een eigen cadeau: zilveren servetringen met kanten servetten. Het zou best eens kunnen dat ze dat prachtig vinden. Geen idee, want uitpakken is er niet bij.  Wel moeten alle gulle gevers met hun cadeau op de foto met het bruidspaar.

Inmiddels is het al uren donker. Meer licht dan wat stringen kerstlampsjes is er niet. De andere gasten met wie we aan een tafeltje zitten kunnen we nauwelijks zien. We zijn moe, we gaan naar huis. 

Eigenlijk viel deze dag ons wat tegen. We hebben voornamelijk heel lang zitten wachten en erg vrolijk was het ook niet.  Als je dan bedenkt wat een enorme kosten er gemaakt zijn door het bruidspaar, dan had je ze iets uitbundigers, iets meer ontspannends gegund. Maar misschien vonden zij het helemaal goed zo.  Dat weten we nog niet, want ze zijn nu op huwelijksreis in Gysengi, aan het Kivumeer op de grens met Congo. Hopeloos verliefd en hopeloos gelukkig en dat is mooi in zo’n roerige streek als dit.  

Kigali, 31 juli 2015

Jan Willem Eggink