Amafaranga

Een spannend uitje

Dit verhaal gaat over geld, jawel, over Amafaranga.
Het gaat over iets waar we af en toe doen en waar we toch een beetje aan gewend moeten raken, want voorlopig doen we dit nog nog wel even.

Tip: bekijk eerst de foto's van boven naar beneden.

Lees daarna dit verhaal verder.


Wat is er aan de hand?

Ik sta in de rij bij de bank of Kigali, met een chequeboekje. Zo'n ouderwets boekje met van die uitscheur blaadjes waar je je handtekening op moet zetten. De jonge lezers hebben waarschijnlijk geen idee waar ik het over heb, vandaar een foto erbij.
Met die check haal ik Euro's. Want wij hebben geld verdiend in Euro's. Ik haal een aardig stapeltje op, want deze hele exercitie wil je niet te vaak doen.
Je krijgt hier briefjes van 100, 200 en 500 Euro. In Nederland had ik die nog nooit gezien, maar bij de bank of Kigali zijn ze gewoon beschikbaar. De fonkelnieuwe Euro biljetten worden door een oogverblindend mooie Rwandese loket juffrouw geteld in een telmachine. En niet een keer, maar wel een keer of drie. Grote coupures tellen mag je natuurlijk niet fout doen. Of ze doet het gewoon uit gewoonte lekker veel keer, of omdat ze het leuk vind of van het geluid van de telmachine houdt. Dat soort vage gedachten heb ik als ik daar voor dat loket sta. "Waarom zou ze dat geld 3 keer door die machine halen?" Misschien denkt haar baas dan dat ze hard werkt.
Vervolgens verlaten wij het keurige bankgebouw en dalen af in de Afrikaanse stad. Deze twee verschillende werelden zijn vlak bij elkaar.

Wij gaan eerst naar Shanaan, de Indiase geldwisselaar waar je niet kan onderhandelen over zijn redelijk scherpe koers. Daar kijken wij hoeveel francs hij voor een euro geeft. In dit geval is dat 870 Rwandese francs. Dan gaan we gauw weer naar buiten en lopen honderd meter verder naar binnen bij een kantoortje waar ze wèl onderhandelen over de koers. Buiten geeft een bord aan dat ze maar 850 francs voor een euro geven, maar wij weten dat dat onzin is. Zoals je kan zien zijn koersen op het bord nogal flexibel. Even poetsen, opnieuw met een viltstift en het is weer anders.

Jan Willem zet standaard 5 francs bovenop de koers van Shanaan. De geldwisselaar protesteert en wijst naar het bord buiten. Jan Willem weet dat als hij volhoudt, de geldwisselaar overstag zal gaan.
De Rwandese francs heeft dit jaar al 2,5% verloren op de Euro en inflatie loopt op. En inderdaad: na vijf minuten ach en wee roepen, blijkt de aantrekkingskracht van zoveel nieuwe Euro's onweerstaanbaar en worden ze het eens op een koers van 875 francs voor een Euro. De telmachine wordt weer in stelling gebracht. De Euro biljetten er opnieuw doorheen. Tja, deze meneer weet natuurlijk niet dat de Bank of Kigali ze net geteld heeft. En zelfs als je dat al zou zeggen haalt hij zijn schouders op en telt hij de Euro's opnieuw.

Vervolgens krijgt Jan Willem bundels viezig geld. De bundels zitten bij elkaar met elastiekjes. Om een bundel van één miljoen zit een wikkel. Gaat dit door de telmachine? Nee, Jan Willem gelooft het wel.
Dan komt hij naar buiten met de buit in een bruine papieren zak. Het is een aardige zak vol omdat in Rwanda het grootste biljet 5.000 Rf franc is, ongeveer 6 Euro. 

Dit is altijd een spannend moment: gewoon met een kilootje of twee geld in een papieren zak in je handen over straat. Nee, niet in een plastic zak want die zijn verboden vanwege het milieu. De papieren zak gaan we weer inleveren bij de bank of Kigali die het op onze Rwanda franc rekening zet.  Jan Willem doet net of hij een zak met bananen in zijn hand heeft. Je wil op zo'n moment niet opvallen.

Terug in het glimmende bankgebouw moet ik weer in de rij en ik meld me weer bij dezelfde mooie juffrouw die niet verblikt of verbloosd. Ze is eraan gewend en laat een zwaardere telmachine op wieltjes aanrukken. Hij past net naast haar in haar hokje. Er moet nu 2 kilo geld doorheen. Het is een feest om te bestuderen hoe handig die juffrouw is met die elastiekjes en papiertjes en hoe goed ze is in bundels stapelen. Terwijl ze in de weer is ziet ze ook nog kans om te telefoneren met haar smartphone, een Whats apje te sturen en vragen te beantwoorden van haar collega in het hok naast haar.
En dat met die hoeveelheden geld waar ik helemaal de draad bij kwijtraak. Vandaar dat Jan Willem altijd de onderhandelingen doet en ik het bankdeel. Niet zo geëmancipeerd, dat geef ik gelijk toe. Maar ik kan bij die vage geldwisselaars niet zo snel hoofdrekenen als Jan Willem (misschien doet Jan Willem maar of hij het allemaal bij kan houden en trap ik daarin).  Ook de mogelijkheid een klap je kop te krijgen op straat vanwege die grote bruine zak laat ik liever aan Jan Willem over. Uiteraard loop ik wel naast hem als een soort waakhond als hij over straat gaat; we zitten immers samen in dit avontuur.

De juffrouw is klaar met tellen. Het klopt. Het klopt altijd. Het geld wordt gestort en nog voor ik het bankgebouw verlaten heb, heb ik een SMS je op mijn telefoon dat het geld op mijn Rwandese francs rekening staat.

Is dit de moeite?

Is dit het waard? Ja en nee. Om te beginnen zou de koers van de bank maar 859 francs voor een Euro zijn in plaats van 875. Dat scheelt 1,8%. Niet schokkend, maar op 7.000 euro toch ongeveer 126 euro. Daarnaast rekent de bank heel veel transactie kosten. Hoeveel weten we niet.

De transactiekosten op overschrijvingen vanuit het buitenland zijn in ieder geval wel enorm: op een mini klusje van 150 Euro dat ik gedaan had voor SNV Benin trokken ze bijna 80 Euro transactie kosten af! Wij zijn toen gaan klagen bij de bank. Klagen kan hier heel goed. We werden verwezen naar de derde verdieping waar het hoofd INTERNATIONALE OVERSCHRIJVINGEN zetelde. Het was een hele onderneming om daar te komen want we moesten eerst langs eindeloze rijen bankmedewerkers die aan lange tafels bankslips zaten te sorteren en aan elkaar zaten te nieten. Het hoofd INTERNATIONALE OVERSCHRIJVINGEN bleek een moeke die ons een stoel aanbood en ons zeer gedecideerd een overzicht gaf van wat er allemaal komt kijken bij een internationale overschrijving. Voor geld van Benin naar Rwanda bleken naast een Beninese en Rwandese bank ook een Duitse en een Amerikaanse bank in het spel als garantie omdat Afrikaanse banken niet vertrouwd worden. Hier snoof de kordate dame even van verontwaardiging. Toen we doorvroegen en wilde weten wat iedere bank dan voor kosten rekent, bleek de bank of Kigali toch wel 80% van die 80 Euro achter te houden. "Dat die andere banken geld achterhouden is pas erg," vond de dame, "want zij doen  niets!  Wij wel!" en ze wees met een brede armzwaai naar al die bankmedewerkers die daar papieren zaten te sorteren en aan elkaar zaten te nieten.

Daar konden wij niet tegenop. Het is allemaal een kwestie van framing. Ik moet niet denken: "die bank is te duur". Ik moet denken "dankzij mijn overschrijvingskosten kunnen ze al die mensen aan het werk houden."

Dit geheel leidt weer tot nieuwe vragen. Hoe komt dit nu allemaal? Is de banksector zo inefficiënt hier? Waar komt al dat geld van die vage geldwisselaars vandaan? Is het zwart geld wat verdiend wordt in Congo? Wie heeft er belang bij dat dit allemaal zo blijft voortbestaan?

In Nederland zijn we niet meer gewend aan grote hoeveelheden cash. Door de Euro hoef je niet meer te wisselen. Ik las laatst dan 60 % van de Nederlanders toch de Euro wil behouden. Dan is de houding van de Nederlanders tegenover de Euro zo ongeveer samen te vatten als: "Blijf met je smerig rot poten van die vuile rot Euro af". Haat-liefde verhouding toch?

Dan doen wij maar ons eigen haat-liefde dingetje met ons geld wissel uitje.

ps. 1
De foto's zijn niet allemaal even goed van kwaliteit. Vooral die van de bank niet. Dat komt omdat je niet mag fotograferen in de bank. Daar staat een man met een groot geweer die zegt dat het niet mag. Toen die niet keek hebben we het natuurlijk toch gedaan, maar stiekem fotograferen kwam de kwaliteit niet ten goede.

ps. 2
De foto van de bankbiljetten hebben we niet zelf gemaakt. Dat is een promotie foto van de site van de bank of Kigali. Eigenlijk zouden we die enorme stapels geld wel willen fotograferen, maar waar doe je dat? In de bank mag het niet, dan bemoeit die man met dat grote geweer zich ermee. Buiten is een beetje onvoorzichtig, en om die stapel nou eerst mee naar huis te nemen en dan na het fotograferen weer terug te brengen, dat is ook zo wat.
De oplossing: Google afbeeldingen. Wat schetst mijn verbazing, daar is geen foto te vinden van die enorme bundels Rwandees geld! Kennelijk hebben meer mensen een fotografeer probleem.
En alle lui die gewoon bundels amafaranga thuis hebben liggen (al dan niet met een geweer in de buurt) zijn natuurlijk niet zo dat ze die bundels eens lekker fotograferen en dan op internet kiepen.