Umuganda, gemeenschappelijk werk

Op de vierde zaterdag van de maand is het Umuganda. Dat is van 8.00 tot 11.00 en dan kan je niet op stap, want dan moet je werken. Dus als je je buiten de poort waagt terwijl je niet meewerkt, dan loop je in de gaten.

Zoveel hadden we ervan begrepen. Onze huisgenoten in Kibagakbaga gingen nooit naar Umuganda en hielden zich koest. De eerste 2 maanden vonden we het prima om ook niet in de gaten te lopen. Uitslapen en rustig thuis tot 11 uur thuis de krant lezen is helemaal geen straf. Dat deden we in maart en in april.
Maar op de vierde zaterdag van mei begon het te kriebelen. Wat missen we? We zijn vanuit Kibabaga verhuisd naar een Bed en Breakfast in Kaichiru en we zitten nu zo mooi. Midden in Kigali op het platteland onder in de vallei. Wat voor publieke werken zouden ze hier doen?

Op vrijdag avond hebben we de twee wachten van de Bed and Breakfast gevraagd of zij wisten waar het was, de Umuganda. "Ja, die kant op" werd er zo wat geknikt. Dat was vage informatie, maar goed. De wekker vroeg gezet en we waren op tijd uit bed.
De twee wachten bleken ook op. Ze reikten ons instrumenten uit: ik kreeg een schop en Jan Willem kreeg een slash. Dat was een veelbelovend begin. Maar ja, ik heb al in geen 3 maanden in de tuin gewerkt en ik heb poezelzachte computerhandjes gekregen. En nu plotseling 3 uur graven? Rustig aan doen. Maar kan ik dat wel? Als witte val je erg op, iedereen kijkt wat je doet en de mensen hier kunnen natuurlijk veel beter graven. Dat wordt weer competitie met mezelf.....Met dit soort gedachten in mijn hoofd verliet ik de poort.
Op de zandweg wat verderop stond een meneer met een clipboard en papieren die niet verblikte of verbloosde, ons hartelijk welkom heette en vertelde dat het werk verderop was. Al lopend bleken er meer mensen op weg en het werd al gezellig. Een goede gelegenheid om de taal te oefenen.

Umuganda voor brommertaxi's

Umuganda is verplicht voor iedereen tussen de 18 en de 65. Maar, zo bleek bij aankomst, het blijkt vooral verplicht voor de brommertaxi's. De jongens die brommertaxi rijden zijn verenigd in groepen, ze zijn geregistreerd en net in ons buurtje is het kantoor van een brommertaxi groep waar ze zich tijdens Umuganda moeten melden. Als ze niet komen kunnen ze 5.000 R franc boete krijgen (ongeveer 6 Euro) .

Hier waren we al heel snel achter, want lang niet iedereen heeft instrumenten. Wij wel, want wij hebben een goed uitgeruste Bed and Breakfast. Maar het merendeel van die brommerjongens heeft geen instrument, dus die staan te kijken. Je herkent de brommerjongens aan hun blauwe hesje waar Tigo op staat, reclame voor een telefoonmaatschappij.

Het wel aanwezige tuingereedschap wordt doorgegeven van de een naar de ander, zodat het gereedschap gebruikt wordt. Maar zeker drie kwart van de mensen staat gezellig te kletsen en te kijken hoe de rest werkt. Ze vonden het erg leuk dat wij er ook waren en beantwoorden al onze vragen. Dus wij hoefden niet de hele tijd te werken, konden lekker kletsen en antropologisch onderzoek doen. Iedereen zei dat kletsen ook goed was, want Umuganda is ook voor het gemeenschapsgevoel en dat doe je door je buren te begroeten. Daar kunnen wij inkomen.

Het park in aanleg

Maar we kwamen toch ook om te werken?  Alles bij elkaar waren er waanzinnig veel mensen, waaronder 4 andere witten. Het was een groep waarmee je een ontzettende hoeveelheid werk zou kunnen verzetten. En wat we aan het doen waren was in eerste instantie nogal onduidelijk. We verwijderden gras en onkruid van een schuine helling waarin kleine boompjes staan.  Jan Willem had de slash en hakte dapper op het onkruid in. Een slash hanteren is nogal een vaardigheid, dat doe je niet met kracht maar met souplesse.

Bij navraag bleek dat het idee is dat er een stadspark komt, "tot stand gekomen dankzij de brommertaxi jongens".  De bomen moesten blijven staan, die mochten niet omgeslasht.
Er zijn meer parken in Kigali, meestal keurig aangelegde hellingen waar nog geen grassprietje fout staat maar waar je niet in mag, er zijn geen paden en je mag zeker niet op het gras lopen. Dus als er zo'n park komt dan hebben die brommerjongens daar uiteindelijk niets aan. Trouwens, op alle bruikbare stukken grond in Kigali verrijzen er giga kantoorgebouwen of luxe villa's. Hoezo kan zo'n goede bouwlocatie een park worden? Nu kwamen we echter op hogere stadsplanning en dat ging onze gesprekspartners boven de pet.

Mijn schop gebruikte ik af en toe als een soort hark om gesneuveld onkruid bij elkaar te rommelen en aan de kant op een bergje te deponeren, hetgeen goedkeurend bekeken werd door de jongens. Jan Willem slashte dat het een lust had, toch Hollandse werklust.

Tot hij kramp kreeg in zijn hand en de slash plotseling met een mooie boog door de lucht vloog. Bloedlink want we stonden dicht bij elkaar. Gelukkig raakte de slash niemand.

Er kwam een witte tent en stoelen. Daar zou als het werk af was een toespraak komen en zingen en dan naar huis. Geschrokken van het bijna slash ongeluk en aanmerkelijk verhit van het in de brandende zon staan, hebben we al dat moois maar niet afgewacht. Voor de toespraken uit zijn we naar de krant en de koffie gegaan.

Het was weer een mooi avontuur.





Over Umuganda

• Umuganda was in de traditionele Rwandese cultuur een soort Noaberschap, je helpt je buren bij speciale klussen of gelegenheden.
• In 1974 werd Umuganda in Rwanda ingevoerd als wekelijkse dwangarbeid waar veel verzet tegen was.
• Umuganda bleek succesvol bij het bestrijden van erosie, wegwerkzaamheden en de bouw van overheidsgebouwen, scholen en klinieken.
• Tijdens de genocide (1994) raakte Umuganda verweven met mensen vermoordden.
• In 1998 werd Umuganda opnieuw ingevoerd.
• Volgens de overheidsstatistieken doet 80% van de Rwandezen mee met Umuganda.
• Sinds 2007 heeft Umuganda 60 miljoen US $ opgebracht.

Bron: Rwandapedia